بنابراین اطلاعاتی که از طریق گزارش‌های مالی ارائه می‌شود باید مربوط، مناسب و کامل باشد. در افشای اطلاعات مالی باید نیازها و خواسته‌های سرمایه‌گذاران اصلی، مؤسسات سرمایه‌گذاری و تحلیل‌گران مالی مورد توجه قرار گیرد. این واقعیت که کلیه سرمایه‌گذاران برای ارزیابی خطرات نسبی سرمایه‌گذاری در هریک از واحدهای تجاری به اطلاعات مالی نیاز دارند نیز باید در افشای اطلاعات مزبور مورد توجه قرار گیرد. هرچند اعتباردهندگان و اُرگانهای دولتی برای دستیابی به اطلاعات اضافی جهت تامین نیازهای خود معمولاً قدرت و امکانات لازم را دارند، با این وجود در ارتباط با افشای اطلاعات مالی، آنان نیز باید به عنوان گروه‌های استفاده‌کننده صورت‌های مالی در نظر گرفته شوند (عالیور، به نقل از حساس یگانه و پژنگ، ۱۳۸۸).
[۵۴]AICPA اهداف افشای کافی را به صورت زیر بیان نموده است:
تهیه اطلاعات مفید برای سرمایه‌گذاران و اعتباردهندگان به منظور پیش‌بینی، مقایسه و ارزیابی جریانهای وجه نقد ورودی بر حسب مبلغ، زمان و ریسک مربوطه.
تهیه اطلاعات برای استفاده کنندگان از نظر ایجاد، مقایسه و ارزیابی توان سودآوری شرکت.
تهیه اطلاعات سودمند برای قضاوت در مورد توان مدیریت در بکارگیری موثر منابع شرکت در راستای دستیابی به اهداف اصلی.
تهیه اطلاعات مفید برای فرایند پیش‌بینی.
گزارش در زمینه آن دسته از فعالیت‌های موثر شرکت بر جامعه که باید مورد تشخیص، تفسیر و اندازه‌گیری قرار گیرد.
افشای اینگونه اطلاعات نقش اجتماعی شرکت را نشان میدهد.
۳-۷-۲- چه اطلاعاتی لازم است افشا شود؟
پاسخ به این پرسش که چه اطلاعاتی لازم است افشا شود به این امر بستگی دارد که بتوان استفاده کنندگان مربوطه، نیازهای آنها، سطح پیچیدگی و از همه مهمتر توانایی آنها را در پردازش اطلاعات با توجه به ریسک های ناشی از اضافه بار اطلاعات که در سایه گسترش داده ها به وجود می آید، تعیین کرد. اسکینر[۵۵]توجه خود را به برخی از موضوع هایی معطوف میکند که نیاز به افشای کامل دارند:
۱- شرحی مفصل از روش‌ها و رویه های حسابداری، به ویژه هنگامی که برای کاربرد روش حسابداری نیاز به قضاوت فردی است و زمانی که روش مزبور برای واحد حسابداری جنبه خاصی دارد یا زمانی که میتوان از روش‌های مختلف حسابداری استفاده کرد.
۲- اطلاعات اضافی برای کمک به تجزیه و تحلیل سرمایه‌گذاری برای نشان دادن حقوق گروه های مختلف که نسبت به واحد گزارش کننده ادعاهایی دارند.
۳- تغییر در سیاست ها یا روش‌های حسابداری نسبت به سال قبل از نظر کاربرد و اثر این تغییرها.
۴- دارایی ها، بدهی ها، هزینه ها و درآمدهای حاصل از معامله برای طرف هایی که توان اعمال کنترل دارند یا با مدیران و مقامات ارشد که با واحد گزارش کننده روابط ویژه دارند.
۵- دارایی ها، بدهی ها و تعهدات احتمالی.
۶- مبادلات مالی یا غیرعملیاتی که پس از تاریخ ترازنامه انجام میشوند بر وضعیت مالی واحد اقتصادی، بدان‌گونه که در صورت‌های مالی پایان سال ارائه شده است، اثر مهمی‌دارند ( بلکویی[۵۶]،۲۰۰۰).
۴-۷-۲- چه میزان اطلاعات لازم است افشا شود؟
پاسخ به این پرسش ، تنها به خبرگی استفاده‌کننده از گزارش‌های مالی بستگی دارد. نظر هیئت استانداردهای حسابداری مالی (FASB[57]) در این زمینه چنین است:
“افشای اطلاعات باید برای کسانی که قدرت فهم فعالیت‌های تجاری و اقتصادی را دارند و مایلند که این اطلاعات را با جدیت تمام مطالعه کنند قابل درک باشد”
افشای مناسب و کامل، مفاهیمی مثبت دارند. افشای مناسب بر این مبنای اخاقی دلالت دارد که باید با کلیه استفاده کنندگان بالقوه در ارتباط با افشای اطلاعات مالی یکسان برخورد شود. افشای کامل حاکی از ارائه کلیه اطلاعات مربوط، به گونهای است که صورت‌های مالی، تصویر کاملی از فعالیت‌ها و رویدادهای مالی واحد تجاری را نشان دهد (هندریکسن و ونبردا،۱۹۹۲). به هر حال، اطلاعاتی که برای سرمایه‌گذاران و سایرین با اهمیت است باید به نحو مناسب، کافی و کامل افشا گردد تا در تصمیم‌گیری آنان مفید واقع شود.
به طور کلی می توان گفت اگر حذف اطلاعات معینی باعث گردد که صورت‌های مالی گمراه کننده شود افشای آن اطلاعات ضروری است.
برخی بر این باورند که شرکت‌ها تمایل ندارند تا اطلاعات مالی اضافی افشا کنند مگر اینکه از جانب دولت یا حرفه حسابداری تحت فشار قرار گیرند. آنها بیمیلی شرکت‌ها در افشای اطلاعات اضافی را در قالب پرسشنامه های تحقیقاتی که شرکت‌ها ارائه کرده اند، توجیه می‌کنند.
در مورد افزایش میزان اطلاعاتی که باید افشا گردد، انتقاداتی مطرح شده است که به شرح زیر مورد بحث قرارمی‌گیرد:
افشای اطلاعات میتواند رقبا را نسبت به وضعیت نامساعد واحد تجاری آگاه کند. در پاسخ به این ایراد میتوان گفت که رقبا معمولاً اطلاعات مورد نیاز خود را میتوانند از منابع مختلف کسب کنند.
افشای کامل اطلاعات مالی ممکن است به عنوان وسیله ای جهت تقاضای افزایش حقوق و دستمزد توسط اتحادیه‌ها مورد استفاده قرار گیرد. واقعیت این است که افشای کامل معمولاً جو کلی در مورد این گونه تقاضاها را بهبود می‌بخشد.
غالباً ادعا شده است که سرمایه‌گذاران و سایر استفاده کنندگان صورت‌های مالی مفهوم رویه‌ها و روش‌های حسابداری که بخشی از افشا محسوب می‌شود را درک نمی‌کنند و بنابراین افشای کامل به جای اینکه آگاه کننده باشد گمراه کننده خواهد بود. این ادعا نیز از پشتوانه کافی برخوردار نیست، زیرا تحلیل‌گران مالی و مدیران شرکت‌های سرمایه‌گذاری، عموماً از حسابداری آگاهی دارند و سایر سرمایه‌گذاران نیز یا از اطلاعات مالی تحلیل شده منتفع میشوند و یا قادرند از طریق مطالعه گزارش‌های مالی، اطلاعات مورد نیاز خود را تحصیل کنند.
انتقاد دیگری که مطرح است این است که امکان دارد سایر منابع اطلاعاتی موجود بتوانند اطلاعات مالی و مورد نظر سرمایه‌گذاران را با هزینه کمتر از اطلاعاتی که از طریق صورت‌های مالی بدست می‌آیند ارائه کنند.
عدم آگاهی از نیازهای سرمایه‌گذاران و اتکای فزاینده به منابع اطلاعاتی نیز دلیلی برای افشای محدود اطلاعات مطرح شده است. با توجه به وجود مدل‌های تصمیم‌گیری و سرمایه‌گذاری و اتکای بیشتر بر واسطه های مالی نمیتوان این دلیل را نیز یک عامل محدودکننده برای افشا تلقی کرد(هندریکسن و ونبردا، ۱۹۹۲).
هیئت تدوین اصول حسابداری (APB[58]) در شکل دهی به معیارهای افشای مناسب اطلاعات، پیشنهاد کرده است که علاوه بر ترازنامه و صورت سود و زیان، افشای جداگانه مؤلفه های مهم مربوط به سرمایه در گردش، ارائه ی یادداشتهای همراه به منظور تحقق افشای اطلاعات کافی، اطلاعات مربوط به مبانی ارزیابی دارایی‌های اصلی، بدهیهای احتمالی، تعهدات اساسی بلندمدت، تغییرات در اصول و رویه های آتی و همچنین ارائه صورت‌های مالی تلفیقی در صورتیکه یکی از شرکت‌های عضو گروه به طور مستقیم یا غیر مستقیم دارای بیش از ۵۰ درصد سهام منتشره شرکت باشد نیز باید صورت پذیرد (نوری فرد،۱۳۷۷).
۸-۲- اصل افشای کامل
در حسابداری توافق نظری عمومی و کلی بر این که داده های حسابداری باید به صورت “کامل"، “مطلوب” و “مناسب” افشا شوند؛ وجود دارد. افشای “کامل” ایجاب میکند تا صورت‌های مالی به گونه ای طرح ریزی و تهیه شوند که تصویری دقیق از رویدادهای اقتصادی که برای یک دوره بر واحد اقتصادی اثر گذاشته‌اند، در برگیرنده اطلاعاتی کافی باشند تا برای یک سرمایه‌گذار معمولی مفید واقع شوند و موجب گمراهی خواننده نگردند.
به صورتی آشکارتر، اصل"افشای کامل” بدین معنی است که هیچ اطلاعات مهمی که مورد علاقه و توجه یک سرمایه‌گذار معمولی باشد نباید حذف یا پنهان شود. از طریق ضوابط مختلف افشای اطلاعات که به وسیله اظهارنظرهای کارشناسی هیئت اصول حسابداری آمریکا ارائه می‌شود و ضوابطی که کمیسیون بورس و اوراق بهادار منتشر میکند، این اصل بیشتر تقویت می‌شود.
به هر حال “افشای کامل” یک بیان کلی، گسترده و بی انتهاست که پرسش‌های زیادی را بی جواب می‌گذارد و باعث می‌شود که تفسیرهای متفاوت ارائه گردد.
نخستین پرسش اینکه، مقصود از افشای “کامل” ، “مطلوب” و “مناسب” چیست؟ از واژه “مناسب” چنین استنباط می‌شود که حداقل مجموعه ای از اطلاعات باید افشا شود؛ “مطلوب” مفهوم محدودیت اخلاقی به خود می گیرد و مشخص میکند که باید از نظر استفاده‌کننده رفتاری منصفانه و معقول داشت؛ و “کامل” به معنی این است که باید به صورت کامل و جامع ارائه شوند. یک موضوع یا دیدگاه پذیرفته‌شده دیگر این است که باید “مطلوب” را به عنوان هدف اصلی تلقی کرد و بین افشای “کامل” و “مناسب” نوعی تعادل برقرار نمود. از این رو در بیانیه شماره۴ هیئت اصول حسابداری با عنوان “ارائه مطلوب طبق اصول پذیرفته‌شده حسابداری” چنین ابراز شده که زمانی اطلاعات به صورت “مطلوب” ارائه می‌شود که:
بین نیازهای متضاد برای افشای جنبه های مهم وضعیت مالی و نتایج عملیات طبق جنبه های متعارف از یک سو و از سوی دیگر خاصه کردن حجم های بزرگی از داده ها و قرار دادن آنها در قالب تعداد انگشت شماری از سرفصلهای صورت‌های مالی و یادداشتهای پیوست، نوعی توازن مناسب بدست آمده باشد (بلکویی، ۲۰۰۰).
۹- ۲- تئوری الزامات افشای شرکت و گزارشگری مالی
در بررسی و ارزیابی نتایج اقتصادی الزامات افشا و گزارشگری مالی، توجه به اثرات خرد (در سطح شرکت) و کلان (در سطح بازار) حائز اهمیت است. اثرات این الزامات در سطح شرکت به این دلیل دارای اهمیت است که تلاقی هزینه ها و منافع افشای داوطلبانه شرکت را نشان میدهد، یعنی آیا این الزامات برای شرکت سودمند است یا نه؟ به عبارت دیگر مشخص میکند آیا ارزش شرکت را افزایش میدهد؟ با این حال صرفاً وجود خالص منافع برای افشای داوطلبانه به منظور توجیه اجباری کردن افشا کافی نیست؛ زیرا شرکت‌ها اکنون نیز برای افشای داوطلبانه اطلاعات، انگیزه کافی دارند (راس، به نقل از حساس یگانه و پزنگ، ۱۳۸۸).
به عبارت دیگر هرگاه منافع مختص شرکت بیشتر از هزینه های آن گردد نمیتوان به آسانی نتیجه گرفت که نیازمند تدوین قوانین و الزامات است. متاسفانه، در بحث و جدل های پیرامون الزامات افشا و گزارشگری مالی، اغلب به گونهای نادرست به منافع افشای داوطلبانه در سطح شرکت اشاره می‌شود در حالیکه باید به منافع تجمعی الزامات تمرکز گردد. به هر حال، اثرات افشای شرکت همچنان میتواند در مباحث پیرامون قوانین و مقررات، سودمند باشد اگر:
۱- از ماهیت و شکل منافع و هزینه ها آگاه باشیم،
۲- بدانیم که افشای اجباری چگونه میتواند به طور متفاوتی شرکت را تحت تاثیر قرار دهد،
۳- بتوانیم پیش‌بینی کنیم که کدام شرکت‌ها تمایل دارند استراتژی‌های طفره آمیز در پیش بگیرند و یا ممکن است له یا علیه الزامات پیشنهاد شده که اثرات متمایز خود را بر شرکت گذاشته است لابی تشکیل دهند.
اثرات کلان (در سطح بازار( افشا )در هنگام نبود قواعد و مقررات افشا) سودمند است زیرا هزینه و منافعی را شامل می‌شود که شرکت‌ها ممکن است نادیده بگیرند و یا هنگامیکه قصد افشای اطلاعات را دارند، آن را به طور کامل درونی سازی نکنند. اطلاع از این اثرات کلان و برون سازی آن، زمینه هایی را برای شناسایی منافع و هزینه های مقرراتگذاری و اجبارِ شرکت‌ها به گزارشگری مالی و افشا فراهم میآورد.
۱۰-۲- دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات شرکت‌های ثبت شده نزد سازمان بورس اوراق بهادار
در اجرای بندهای ۱۱ و ۱۸ ماده ۷ و مادۀ ۴۵ قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران، مصوب آذرماه ۱۳۸۴ مجلس شورای اسلامی، این دستورالعمل در ۳ فصل، ۲۱ ماده و ۹ تبصره در تاریخ ۳/۵/۸۶ به تصویب هیئت مدیرۀ سازمان بورس و اوراق بهادار رسید.
این دستورالعمل، حداقل الزامات را در رابطه با شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران نشان میدهد. ناشران موظف هستند اطلاعات موضوع این دستورالعمل را در مهلت تعیین شده و در فرم های مشخص شده از طرف سازمان بورس، به صورت الکتریکی با کاغذی در سربرگ رسمی خود به سازمان ارسال و جهت اطلاع عموم منتشر نمایند.
بخش ها و بندهای مهم و موارد افشای اطلاعات مطابق دستورالعمل مذکور به صورت خلاصه شرح داده می‌شود و متن کامل این دستورالعمل در پیوست ۲ ارائه می گردد.
۱-۱۰-۲- فصل اول- تعاریف و اصطلاحات
این فصل به بیان اصطلاحات و تعاریف آن از جمله تعریف واژگان ناشر بورسی، ناشر غیربورسی، ناشر بازار خارج از بورس، افشا، افشای فوری، اطلاعات مهم، شایعه، مقررات و کنترل می پردازد.
۲-۱۰-۲- فصل دوم- کلیات
این فصل کلیاتی در رابطه با موارد، ضرورت ها و روش‌های افشاء ذکر میکند.
۳-۱۰-۲- فصل سوم- موارد افشاء
راهنمای نگارش مقاله درباره :بررسی رابطه رتبه‌بندی شرکت‌ها بر اساس شاخص‌های مالی ...
