امور مدارس نیز اهمیت یافت. دانشکدههای تربیتی به استخدام استادان مدیریت آموزشی پرداختند. همچنین کتابهای درسی متعددی انتشار یافت و مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی یکی از رشته های آموزشی دورهی تحصیلات تکمیلی در آموزش و پرورش شد(کاردان، ۱۳۸۰).
طی دهه های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰، رشته مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی در دانشگاههای سراسر آمریکا دایر گردیدو تا اواخر جنگ جهانی دوم تقریباً سیصد دانشگاه و مؤسسه عالی آموزشی با دوره تحصیلات تکمیلی برای تربیت و آمادهسازی مدیران مدارس و مناطق آموزشی آماده بود.
درسال ۱۸۷۶، رؤسای مناطق آموزش و پرورش امریکا، انجمن مستقلی تشکیل دادند که چند سال بعد به انجمن ملی تعلیم و تربیت پیوست و درسال ۱۹۳۷ به انجمن امریکایی مدیران مدارس تبدیل شد. در سال ۱۹۲۱ بخشی از انجمن ملی تعلیم و تربیت برای مدیران مدارس ابندایی و در سال ۱۹۲۷ برای مدیران مدارس متوسطه تأسیس شد(همان منبع).
رابطه رشته مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی با سایر رشته ها
مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی از لحاظ فهم شرایط عمومی آموزش و پرورش، بویژه زمینه های فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی به علوم اجتماعی و از لحاظ فهم پدیده آموزش و پرورش و شرایط و اوضاع عمل تربیتی به علوم روانشناسی و روانشناسی اجتماعی و علوم خاص اصول، روشها و فنون تربیتی و… وابسته است.
علوم اجتماعی و شاخه های تخصصی مختلف آن از لحاظ نظری و روش شناختی در ارائه دانش و معرفت به رشته مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی کمک میکنند و از لحاظ عملی در شرایط و اوضاع واقعی محیطهای آموزشی، به طور اجتنابناپذیر، مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی را به آن دسته از قلمروهای خاص دانش و فن که علومتربیتی نامیده میشود متکی میسازد؛ از این رو، مدیریتآموزشی با برنامه ریزی آموزشی، برنامه ریزی درسی، فناوری آموزشی و… رابطه نزدیک و تنگاتنگ ایجادمیکند. این موقعیت، مدیریت آموزشی را در جهت رویکرد جامعتری که بتواند در قلمرو خود بر پیچیدگیها فائق آید سوق میدهد؛ از اینرو، داشتن نگرش و رویکرد سیستمی در رشته های علومتربیتی، بویژه در مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی، اجنتابناپذیر است. بررسی برنامههای آموزشی تحصیلات تکمیلی دانشگاههای جهان بوضوح این ارتباطات رشته مدیریت
۲۲ فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش
وبرنامه ریزی آموزشی را با سایر رشته ها نشان میدهد. دروس علوم اجتماعی برای زمینهسازی شناختی و نظری و دروس رشته های تحصیلی علومتربیتی از لحاظ اقدام و عمل در محیطهای آموزشی لازم و ملزوم هم به شمار رفته، در چهارچوب جامعتر نگرش علمی و سیستمی، ترکیب و یکپارچه شوند.(کاردان، ۱۳۸۰).
مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی در ایران
از تشکیل نظام آموزش و پروش نوین در ایران بیش ازنود سال میگذرد. در این مدت، با اینکه براثر تحولات اجتماعی و سیاسی و اهمیت یافتن آموزش و پرورش رسمی در جامعه، نظام آموزشی کشور از لحاظ کمی گسترش چشمگیری یافته، ولی از لحاظ کیفی بویژه رشته مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی با نارساییهایی روبرو بوده است. از سوی دیگرف ایجاد رشته تحصیلی مدیریت آموزشی در دانشگاهها نیز با نیازهای واقعی نظام آموزشی کشور هماهنگ نبوده است(کاردان، ۱۳۸۰).
ارائه دروس مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی در دانشگاهها، تقریباً از دهه ۱۳۴۰ آغاز و سپس رشته مدیریت آموزشی در سطح کارشناسی ارشد در دانشکده تازه تأسیس علوم تربیتی دانشگاه تهران دایر شد و در مقیاس محدودی به تربیت شاغلان در وزارت آموزش و پرورش پرداخت. در سالهای قبل از انقلاب چند دانشگاه در این زمینه اقدام کردند، ولی از فارغالتحصیلان در این رشته پس از انقلاب بدون توجه به نیازهای واقعی وزارت آموزش و پرورش و هماهنگی با آن، مانند اغلب رشته های علومتربیتی در سطوح کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در اغلب دانشگاههای دولتی و غیردولتی است و فارغالتحصیلان آن یا در نظام آموزشی کشور جایی ندارند یا صرفاً به کار معلمی اشتغال دارند و استفادهی مطلوبی از تحصیلات تخصصی آنها نمیشود.تمرکز برنامهریزیهای آموزشی و درسی دانشگاهها موجب یکنواختی آموزش وپژوهش این رشته در سطح کشور شد. تحقیقات در این رشته، عمدتاً محدود به پایاننامههای دوره کارشناسی ارشد دانشگاههاست که ارزش علمی و کاربردی چندانی ندارند و کتابهای معدودی تألیف و ترجمه شده که فقط جنبه درسی و آموزشی دارند.در سالهای پس از انقلاب، وزارت آموزش وپرورش برای تربیت مدیران آموزشی اقدام و دوره های کوتاه مدت آمادهسازی مدیران مدارس و درازمدت جهت مدارک تحصیلی کارشناسی و کارشناسی ارشد در این رشته دایر کرده است که به دلیل جابهجایی فراوان مدیران نظام آموزشی، چندان مثمرثمر نبوده است. معاونت نیروی انسانی وزارت آموزش و پرورش یک نشریهی تخصصی بهنام فصلنامه مدیریت درآموزش و پرورش منتشر میکند که هنوز جایگاه معتبری از لحاظ نظری و
۲۳ فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش
کاربردی به دست نیاورده است. تشکیل چند سمینار مقدماتی در این رشته از سوی دانشگاهها با حمایت وزارت آموزش و پرورش نیز در شرایط موجود، بر اهمیت و ضرورت آن نیفزوده است.برای بهسازی مدیریت آموزشی در ایران، واگذاری مسئولیت تهیه و تدوین برنامههای آموزشی و درسی به دانشگاهها، تخصیص بودجه بیشتر به تحقیقات جدی، تشکیل انجمنهای علمی و حرفهای از سوی استادان و دانشجویان آن و مدیران مدارس و سرانجام بسط و گسترش برنامههای آماده سازی مدیران آموزشی در وزارت آموزش وپرورش ضروری است(همان منبع).
طول دوره و شکل نظام
«طول دورۀ کارشناسی مدیریت و برنامه ریزی آموزشی ۵ سال است ( حداقل ۴ و حداکثر ۶ ) و نظام آموزشی آن مطابق آئین نامۀ مصوب شورای عالی برنامه ریزی است. کلیه دروس در ۸ ترم برنامه ریزی شده است و طول هر ترم ۱۷ هفته معادل نیم سال تحصلیی است . زمان تدریس هر واحد درسی از نوع نظری ۱۷ ساعت و هر واحد عملی ۳۴ ساعت و هر واحد کارورزی ۵۱ ساعت است» ( شورای عالی برنامه ریزی، ۱۳۷۳) .
واحدهای درسی
تعداد کل واحدهای درسی در دورۀ کارشناسی مدیریت و برنامه ریزی آموزشی ۱۳۵ واحد است. این دروس از لحاظ محتوی به ۲۰ واحد دروس عمومی، ۶۰ واحد دروس اصلی (دروس پایه علوم تربیتی ) ۴۵ واحد دروس تخصصی ( دروس کاربردی ) و ۱۰ واحد دروس اختیاری تقسیم می شوند ( شورای عالی برنامه ریزی، ۱۳۷۳) .
نقش و توانایی فارغ التحصیلان
فارغ التحصیلان رشته مدیریت و برنامه ریزی آموزشی باید به شناخت و مهارتهای زیر برسند:
* آشنایی با مدیریت اسلامی در رابطه با مدیریت به طور « اعم » و با مدیریت آموزشی به طور « اخص » .
* آشنایی با نظریه های مختلف مدیریت آموزشی.
۲۴ فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش
* آشنایی با اصول عمومی آموزش و پرورش در ارتباط با مدیریت آموزشی
* آشنایی با اهداف کلی آموزش و پرورش در ارتباط با مدیریت به طور « اعم » و با مدیریت آموزشی به طور « اخص » .
* آشنایی با روش های اجرای آموزش و پرورش در رابطه با نحوه آموزش، سازماندهی ادارات، تشکیلات و تأمین بودجه .
* آشنایی با برنامه ریزی درسی و آموزشی
* دارار بودن قدرت تشخیص در برابر مسائل و مشکلات مختلف آموزشی .
* دارا بودن قدرت ارتباط ( شورای عالی برنامه ریزی ، ۱۳۷۳).
مبانی نظری برنامهدرسی
