تمرکز زدایی
این مفهوم بر واگذاری اختیار به سازمان ها و مراکز مختلف و صلاحیت نهادهای محلی بر انجام وظایف تاکید می کند. تمرکز زدایی بر اصل تقویت مسئولیت به سمت پایین تر استوار است (رفیعیان،۱۳۹۰).
فصل سوم : روش شناسی تحقیق
مقدمه
هدف تمام علوم، شناخت و درک دنیای پیرامون ما است. به‌منظور آگاهی از مسائل و مشکلات دنیای اجتماعی، روش‌های علمی، تغییرات قابل‌ملاحظه‌ای پیداکرده‌اند. این روندها و حرکت‌ها سبب شده است که برای بررسی رشته‌های مختلف بشری، از روش علمی استفاده شود. (ایران نژاد پاریزی، ۱۳۷۸)

در فصل حاضر توضیحات مربوط به نوع و روش تحقیق، جامعه و نمونه‌ی آماری، ابزار و روش جمع‌ آوری داده‌ها و همچنین چگونگی تجزیه ‌و تحلیل داده‌ها ارائه شده است.
روش تحقیق
بمانند سایر بحث‌ها در علوم انسانی، در مورد روش تحقیق نیز در کتاب‌های مختلف نظرات و دیدگاه‌های متفاوتی عنوان‌شده است (ظهوری، ۱۳۷۸). تشتت آراء به‌ مانند سایر مباحث در علوم انسانی به حدی است که نمی‌توان در این زمینه نظر واحدی را ارائه کرد. البته وجود تعاریف و تعابیر مختلف و متنوع در علوم انسانی، از سویی بیانگر گستردگی و اهمیت موضوع بوده که می‌تواند از زوایای مختلف موردبررسی قرار گیرد. و از سویی دیگر نشان‌دهنده پویایی موضوع است که می‌تواند زمینه ارائه مدل‌ها، تئوری‌ها و نظرات متفاوتی را فراهم آورد. پاراگراف بعد، صحت ادعای فوق و جایگاه تحقیق حاضر را نشان می‌دهد.
با توجه به دو رویکرد خردگرایانه و طبیعت‌گرایانه^[۱۰۷] و دو دسته روش‌های تحقیق منتج از آن‌ها بنام‌های روش‌های کمی و کیفی^[۱۰۸] (بازرگان و دیگران، ۱۳۷۷)، تحقیق حاضر در گروه روش های کمی قرار می‏گیرد. با توجه به ویژگی آزمایشی و یا غیرآزمایشی^[۱۰۹] بودن تحقیقات، روش تحقیق حاضر، روش غیرآزمایشی پیمایشی (بازرگان و دیگران، ۱۳۷۷) محسوب می‌شود. درکلی‌ترین تقسیم‌بندی، روش تحقیق را کتابخانه‌ای و میدانی در نظر گرفته‏اند که در تحقیق حاضر از هر دو این روش‌ها استفاده خواهد شد. در جمع‌بندی نهایی اینکه، در تحقیقات مدیریتی به دو روش فرضیات (سؤالات) تأیید و یا رد خواهند شد که عبارت‌اند از: استفاده از فنون آماری، و استفاده از فنون غیر آماری مانند تحقیق در عملیات (آذر، ۱۳۷۳). تحقیق حاضر با توجه به این تقسیم‏بندی در گروه اول قرار می‌گیرد.
اگر روش تحقیق را مراحل اجرای تحقیق فرض نمائیم بر این اساس گام‌های اجرایی تحقیق حاضر به شرح زیر می‌باشد:

• • مطالعات کتابخانه‏ای (مرور ادبیات موضوعی)

• • تدوین مطالعات کتابخانه‌ای

• • تبیین چارچوب نظری تحقیق و طراحی (بومی‌شده) ابزار جمع‌ آوری داده‌ها

• • جمع‌ آوری داده‌ها و اطلاعات میدانی موردنیاز

• • انجام محاسبات لازم بر روی داده‌های جمع‌ آوری‌شده

• • تجزیه ‌و تحلیل آماری

• • تدوین نتایج مطالعات میدانی

در یک جمع‌بندی کلی می‌توان گفت که تحقیق حاضر، یک تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی پیمایشی می‌باشد. همچنین ازآنجایی‌که نتایج این تحقیق می‌تواند به‌طور عملی، مورداستفاده قرار گیرد، یک تحقیق مورد پژوهشی کاربردی می‌باشد.
از طرفی دیگر روش تحقیق را می‏توان در چهار گروه بدین شرح در نظر گرفت (فلدمن^[۱۱۰]، ۲۰۰۴) بسط یا بهبود تئوری‌های موجود، مقایسه دیدگاه‌های تئوریکی مختلف، بررسی پدیده‏ای خاص با بهره گرفتن از دیدگاه‌های تئوریکی مختلف، و بالاخره، اینکه بررسی پدیده‏ای مستند و تکراری در محیط و شرایطی جدید. بر اساس این دیدگاه، تحقیق حاضر در گروه چهارم یعنی بررسی پدیده‏ای مستند و تکراری در محیط و شرایطی جدید قرار می‏گیرد.
جامعه‌ی آماری
جامعه، ازنظر اغلب محققین، عبارت است از همه‌ی اعضای واقعی یا فرضی که علاقه‌مند هستیم یافته‌های پژوهش را به آن‌ها تعمیم دهیم (دلاور، ۱۳۸۰). همچنین جامعه‌ی آماری عبارت است از مجموعه‌ی افراد یا واحدهایی که دارای حداقل یک صفت مشترک هستند و معمولاً در تحقیق، جامعه‌ی مورد بررسی جامعه‌ی آماری‌ای است که پژوهشگر مایل است درباره‌ی صفت(های) متغیر واحدهای آن به مطالعه بپردازد. تعریف جامعه‌ی آماری یک تحقیق باید جامع ‌و مانع باشد. یعنی باید چنان تعریف شود که ازنقطه‌نظر زمانی و مکانی همه‌ی واحدهای موردمطالعه را در بر بگیرد و از شمول واحدهایی که نباید موردمطالعه قرار گیرند، جلوگیری کند (بازرگان و دیگران، ۱۳۸۱).
جامعه آماری در این تحقیق کارشناسان مطلع استان مازندران، مدیران آگاه شرکت های مهندسین مشاور شهرسازی استان مازندران، اساتید خبره ی دانشگاهی از دانشگاه های استان مازندران می باشند. داشتن شروط زیر به صورت توامان معیار انتخاب افراد به عنوان جامعه آماری این تحقیق می باشد:

1. 1. اسکان یا محل کار افراد در استان مازندران باشد.

1. 1. حداقل مدرک فوق لیسانس در رشته های مرتبط با موضوع از جمله: مدیریت شهری، برنامه ریزی شهری، مدیریت گردشگری و …. .

1. 1. انجام کار اجرایی، مطالعاتی، تحقیقاتی یا نظارتی در زمینه مدیریت شهری در استان مازندران.

نمونه‌ی آماری
به‌منظور گردآوری داده‌های موردنیاز می‌توان به دو روش عمل کرد: گردآوری از کل اعضای جامعه، گردآوری از طریق نمونه‌گیری (بازرگان و دیگران، ۱۳۸۱). نمونه، درصدی از یک جامعه به‌عنوان نماینده‌ای از آن است (دلاور، ۱۳۸۰).
در این پژوهش جهت نمونه برداری از روش نمونه برداری قضاوتی^[۱۱۱] که یکی از شیوه های نمونه برداری هدفمند^[۱۱۲] است استفاده شده است. در نمونه برداری هدفمند به جای به دست آوردن اطلاعات از کسانی که براحتی در دسترس قرار می گیرند، گاهی اوقات ممکن است پژوهش ایجاب کند که اطلاعات از افراد یا گروه های خاصی بدست آورده شود. یعنی انواع خاصی از افراد که قادر به ارائه اطلاعات مورد نظر پژوهشگر هستند، زیرا آنها تنها افرادی هستند که می توانند چنین اطلاعاتی ارائه دهند یا با برخی از معیارهایی که پژوهشگر تدوین کرده مطابقت دارند (الوانی و همکاران، ۱۳۹۱). همچنین در نمونه برداری قضاوتی افرادی برای نمونه انتخاب می شوند که برای ارائه اطلاعات مورد نیاز در بهترین موقعیت قرار دارند. بنابراین طرح نمونه برداری قضاوتی هنگامی مورد استفاده قرار می گیرد که طبقه محدودی از افراد دارای اطلاعات اند که پژوهشگر در جستجوی آنهاست. در چنین مواردی هر نوع نمونه برداری تصادفی از میان بخش های مختلفی از افراد بی هدف و بی فایده است و این شیوه تنها شیوه نمونه گیری است که می توان برای به دست آوردن اطلاعاتی که لازم است از افراد خاصی که دارای علم و دانش مربوط هستند و میتوانند اطلاعات مورد نیاز را ارائه دهند، مورد استفاده قرار داد (الوانی و همکاران، ۱۳۹۱).
همچنین در این پژوهش به دلیل مشخص نبودن اندازه جامعه، به منظور ارائه پرسشنامه به خبرگان در مدل اهمیت – عملکرد^[۱۱۳] ، تعداد ۵۰ خبره شناسایی و مورد پرسش قرار گرفته اند.
همچنین به منظور جمع آوری اطلاعات در روش تحلیل سلسله مراتبی^[۱۱۴] از ۱۰ نفر خبره استفاده شده است.
روش جمع‌ آوری داده‌ها
در این تحقیق جمع آوری داده ها توسط دو پرسشنامه انجام گرفته است. در مدل تحلیل اهمیت - عملکرد هر شاخص از دو بعد اهمیت و عملکرد مورد سنجش قرار می گیرد. به زعم بارسکی، درجه اهمیت پایین تر، احتمالا نشان دهنده نقش کمتر شاخص در کیفیت است در حالی که درجه اهمیت بالاتر، نمایانگر نقش حساس و مهم آن شاخص در تعیین کیفیت است (پرداختچی،۱۳۹۰).
در مدل تحلیل اهمیت - عملکرد سنجش شاخص ها می تواند در مقیاس ۵، ۷ یا ۹ درجه ای لیکرت صورت گیرد (کیچارون، ۲۰۰۴)، که در پرسشنامه اول مقیاس ۹ درجه ای لیکرت مورد استفاده قرار گرفته و تعداد ۵۵ سوال طراحی شده است که از این تعداد، ۵ سوال مربوط به ویژگی های جمعیت شناختی و ۵۰ سوال مربوط به میزان اهمیت و سطح عملکرد هر شاخص در چهار شهر مورد بررسی می باشد. پرسشنامه مذکور در میان ۵۰ نفر خبره توزیع و جمع آوری گردید.
همچنین پرسشنامه دیگری جهت انجام تحلیل سلسله مراتبی در اختیار ۱۰ نفر خبره قرار گرفت که میزان اهمیت و عملکرد شاخص ها را به صورت زوجی مورد بررسی قرار داد.
روایی و پایایی ابزار پژوهش
به‌طورکلی، خوبی سنجه‌ها^[۱۱۵] در یک پژوهش علمی به مفهوم روایی و پایایی سنجه‌ها در ابزار مورد استفاده است (احمدی و همکاران، ۱۳۸۶). روایی(اعتبار)^[۱۱۶] به این پرسش پاسخ می‌دهد که ابزار مورداستفاده تا چه حد خصیصه‌ی موردنظر را می‌سنجد (احمدی و همکاران، ۱۳۸۶). پایایی(قابلیت اعتماد)^[۱۱۷] نشان می‌دهد ابزار مورداستفاده در شرایط یکسان تا چه اندازه نتایج یکسانی به دست می‌دهد(احمدی و همکاران، ۱۳۸۶). آزمون‌های روایی، معیارهای صحت و درستی اندازه‌گیری‌ها در رابطه با مقوله‌های انتزاعی را نشان می‌دهند(احمدی و همکاران، ۱۳۸۶). پایایی به معنای ثبات و سازگاری ابزار برای اندازه‌گیری مقوله‌ها یا مفاهیم انتزاعی موردسنجش آن است (احمدی و همکاران، ۱۳۸۶).
برای معبرسازی پرسشنامه‌ی تحقیق حاضر، از رویه‌ی استخراج اجزای متغیرهای مورداندازه‌گیری از ادبیات موضوعی تحقیق، و آنگاه بومی­سازی آن با بهره­ گیری ازنظرت متخصصان استفاده‌شده است(ساروخانی، ۱۳۸۳). بنابراین ازآنجایی‌که مدل مفهومی پژوهش حاضر که ابزار پژوهش بر اساس آن طراحی ‌شده است، برخاسته از ادبیات و بنابراین نشان‌دهنده‌ی نظرات متخصصین و خبرگان موضوع است(بازرگان و همکاران، ۱۳۸۱)، روایی ظاهری آن مورد تائید است.
برای تعیین پایایی ابزار اندازه‏گیری روش‌های مختلفی وجود دارد که یکی از آن‌ها سنجش سازگاری درونی آن است(کونکا^[۱۱۸] و همکاران، ۲۰۰۴). سازگاری درونی ابزار اندازه‏گیری می‏تواند با ضریب آلفای کرونباخ اندازه‏گیری شود، این روش در اغلب تحقیقات مورداستفاده قرار می‏گیرد(پترسون^[۱۱۹]، ۱۹۹۴) و گرچه حداقل مقدار قابل‌قبول برای این ضریب ۷/۰ است، اما مقادیر ۶/۰ و حتی ۵۵/۰ نیز قابل‌پذیرش است. برای تعیین پایایی در مورد پرسش‌های دو ارزشی، از روش کودر- ریچاردسون^[۱۲۰] استفاده می‌شود، اما ضریب آلفای کرونباخ، هم برای گزینه های چندارزشی ( مانند طیف پنج گزینه‌ای لیکرت) و هم گزینه های دو ارزشی صفر و یک قابل‌استفاده است( مومنی، ۱۳۸۷).
روش تجزیه‌وتحلیل داده‌ها و اطلاعات
در این تحقیق جهت تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات جمع آوری شده از دو مدل تحلیل اهمیت-عملکرد^[۱۲۱] و تحلیل سلسله مراتبی^[۱۲۲] استفاده خواهد شد. در ادامه هریک از این دو روش به تفصیل توضیح داده شده است.
روش تحلیل اهمیت-عملکرد
این مدل توسط مارتیا و جیمز^[۱۲۳] ارائه گردیده است (اسکیلسون و همکاران، ۲۰۰۶). اهمیت فزاینده مدل تحلیل اهمیت-عملکرد در آسیب شناسی و مشخص نمودن نقاط قوت و ضعف سیستم، و کارایی آن در شناخت اولویت ها و راهبردهای بهبود، موجب شده مدل مذکور در زمینه های مختلف، به کار گرفته شود (اسکیلسون و همکاران، ۲۰۰۶). مدل تحلیل اهمیت-عملکرد به لحاظ مفهومی، یک مدل چند شاخصه^[۱۲۴] است. به منظور کاربرد این مدل، می بایست شاخص هایی که قرار است تحلیل شوند مشخص گردند. در واقع اثربخشی مدل اهمیت – عملکرد شدیدا وابسته به شاخص ها یا مولفه های تحلیلی^[۱۲۵] آن است (اسکیلسون و همکاران، ۲۰۰۶).
در مدل تحلیل اهمیت-عملکرد هر شاخص از دو بعد اهمیت و عملکرد مورد سنجش قرار می گیرد. به زعم بارسکی، درجه اهمیت پایین تر، احتمالا نشان دهنده نقش کمتر شاخص در کیفیت است در حالی که درجه اهمیت بالاتر، نمایانگر نقش حساس و مهم آن شاخص در تعیین کیفیت است (پرداختچی ،۱۳۹۰).
به زعم اسلک، در مدل تحلیل اهمیت – عملکرد سنجش شاخص ها می تواند در مقیاس ۵ ، ۷ یا ۹ درجه ای لیکرت صورت گیرد (کیچارون ، ۲۰۰۴)، داده های مربوط به میزان اهمیت و سطح عملکرد هریک از آنها با بهره گرفتن از پرسشنامه جمع آوری می شود. برای این منظور از خبرگان در مورد هر شاخص دو سوال پرسیده می شود: شاخص مورد سوال چقدر مهم است و عملکرد در شاخص مورد نظر در چه سطحی قرار دارد (کیچارون ، ۲۰۰۷).
تشکیل ماتریس اهمیت-عملکرد
از آنجا که تحلیل جداگانه داده های بعد عملکرد و بعد اهمیت، مخصوصا هنگامی که هر دو مجموعه داده ها، همزمان مورد مطالعه قرار می گیرند ممکن است معنی دار نباشد، لذا داده های مربوط به سطح اهمیت و سطح عملکرد شاخص ها، بر روی یک شبکه دو بعدی که در آن، محور Y نشانگر بعد اهمیت و محور X نشانگر بعد عملکرد است نمایش داده می شوند. این شبکه دو بعدی، ماتریس اهمیت – عملکرد نامیده می شود. نقش ماتریس اهمیت - عملکرد که در واقع از چهار قسمت یا ربع تشکیل شده و در هریک، استراتژی خاصی قرار دارد کمک به فرایند تصمیم گیری است. از این ماتریس برای شناخت درجه اولویت شاخص ها جهت بهبود استفاده می شود. تشکیل ماتریس اهمیت - عملکرد مبتنی بر قواعد معیینی است. به منظور ترسیم ماتریس اهمیت - عملکرد هریک از محور ها به دو نیمه تقسیم می شوند. با انجام این کار از نقطه تقاطع استفاده می گردد (نیل و همکاران،۲۰۰۴). نقطه تقاطع مختصات محل تقاطع خطوطی است که ماتریس اهمیت - عملکرد را به چهار ربع تقسیم میکند. این خطوط، خطوط ربعی نام دارند. به منظور تعیین مختصات تقاطع خطوط ربعی، دو رویکرد وجود دارد. در رویکرد مقیاس محور^[۱۲۶]، نقطه تقاطع در مرکز مقیاسی که به کار گرفته شده است قرار می گیرد. مثلا اگر مقیاس مورد استفاده مقیاس پنج درجه ای لیکرت^[۱۲۷] باشد نقطه تقاطع سه خواهد بود. در رویکرد داده محور^[۱۲۸] نقطه تقاطع در مرکز داده ها قرار دارد، لذا برای تعیین نقطه تقاطع، از میانگین یا میانه استفاده می شود. در رویکرد داده محور به جای سطح مطلق سطح نسبی میزان اهمیت و عملکرد شاخص ها تعیین می شود. در روش فوق از میانگین برای تعیین نقطه تقاطع، جهت ایجاد یک ماتریس چهار ربعی استفاده به عمل می آید. برای محاسبه میانگین ، میانگین کل داده های مربوط به هریک از محور ها، محاسبه می گردد. به عبارت دیگر، میانگین کل سطح عملکرد کلیه شاخص ها مبنای تقسیم محور X به دو نیمه می باشد. به همین ترتیب بر اساس میانگین کل درجه اهمیت کلیه شاخص ها، محور Y نیز به دو نیمه تقسیم میشود. البته نتیجه این دو نیمه کردن ضرورتا دو نیمه مساوی نخواهد بود مثلا اگر مقیاس سنجه مولفه ها مقیاس پنج درجه ای لیکرت باشد و مقیاس کل سطح عملکرد کلیه مولفه ها عدد چهار باشد محور x از نقطه چهار به دو نیمه تقسیم می شود و بدیهی است که این دو نیمه با هم برابر نخواهند بود (اسکیلسون و همکاران، ۲۰۰۶).
بدین ترتیب صرف نظر از اینکه از چه روشی برای دو نیمه کردن محور ها استفاده می شود هریک از محور ها به دو قسمت بالا و پایین تقسیم می شوند. به منظور متوازن ساختن شکل ماتریس اهمیت - عملکرد معمولا مدرج نمودن محور های مربوط به سطح عملکرد و سطح اهمیت، بر اساس دامنه هایی که میانگین های مربوط به آن دامنه ها توزیع شده اند انجام می گیرد. به عنوان مثال اگر کوچکترین و بزرگترین میانگین مربوط به سطح اهمیت، بین ۴ تا ۵ باشد و دامنه توزیع میانگین های مربوط به سطح عملکرد بین ۵/۲ تا ۵ باشد. درجه بندی محورY از چهار الی پنج خواهد بود و محور X از ۵/۲ تا ۵ مدرج می گردد. بنابر این ممکن است نقطه شروع محور X با نقطه شروع محور Y با هم تفاوت داشته باشد. در هر حال اندازه و طول محور ها باید به گونه ای باشد که همه شاخص ها را پوشش دهد (اسکیلسون و همکاران، ۲۰۰۶).
تحلیل ماتریس اهمیت-عملکرد
در مدل تحلیل اهمیت-عملکرد از میانگین داده های مربوط به سطح عملکرد و میانگین داده های مربوط به درجه اهمیت هریک از شاخص ها، برای تعیین مختصات هر شاخص و نمایش آن در ماتریس اهمیت-عملکرد استفاده می شود. به این ترتیب با جفت شدن این دو مجموعه از مقادیر هریک از شاخص ها در یکی از چهار ربع ماتریس اهمیت-عملکرد قرار می گیرد. در ربع اول (Q1) اهمیت شاخص ها بالا لیکن اهمیت آنها پایین است. این ربع نشان دهنده آن است که شاخص های واقع شده در این ناحیه نیازمند به اقدام اصلاح فوری بوده و از این لحاظ در اولویت بالایی قرار دارند. ربع دوم (Q2) نشان دهنده اهمیت و عملکرد بالاست و بیانگر آن است که شاخص های موجود در این ناحیه در وضعیت نسباتا مطلوب بوده و باید این وضعیت تداوم یابد. در ربع سوم (Q3) اهمیت و عملکرد هر دو پایین است. لیکن این شاخص ها برای سیستم تهدید کننده نبوده و نیازمند به اصلاح فوری نیستند. نهایتا ربع چهارم (Q4) نشان دهنده اهمیت پایین و عملکرد بالاست که بیانگر نقاط قوت غیر مهم است و احتمالا تلاش ها و منابع صرف شده در اینجا بهتر است در جای دیگر تمرکز یابد (اسکیلسون و همکاران، ۲۰۰۶).