N: حجم جامعه مورد بررسی
نظر به عدم دسترسی به واریانس جامعه ، در محاسبه حجم نمونه با فرمول کوکران، از واریانس نمونه استفاده شده که جهت محاسبه آن در ابتدا نمونه انتخابی به حجم ۳۰ نفر تعیین گردید که واریانس این نمونه برابر با ۹۹۵۹/۱ گردید (آذر و همکاران،۱۳۹۱، ۵۸).
جهت حصول اطمینان از پر شدن تعداد کافی از پرسشنامه ها، تعداد ۳۵۰ پرسشنامه میان مدیران و کارشناسان توزیع گردید که در نهایت حدود ۳۱۱ پرسشنامه (با نرخ بازگشت ۸۸%) پاسخ داده شده و آزمونهای آماری مناسب بر روی آنها صورت پذیرفت. در ضمن باید اشاره کرد که روش نمونه گیری مورد استفاده در این پژوهش تصادفی ساده میباشد، که از بیشترین تعمیم پذیری و کمترین سوگیری برخوردار است (سکاران، ۱۳۹۰، ۳۰۰).
۳-۶) روایی و پایایی
۳-۶-۱) بررسی پایایی ابزار تحقیق
مقصود از پایایی یک وسیله اندازه گیری آن است که اگر خصیصه مورد سنجش را با همان وسیله (یا با وسیله مشابه و قابل مقایسه با آن) تحت شرایط مشابه دوباره اندازه بگیریم، نتایج حاصل تا چه حد مشابه، دقیق و قابل اعتماد میباشد. یک وسیله پایا آن است که دارای ویژگی تکرار پذیری و باز پدید آوری باشد، یعنی بتوان آن را در موارد متعدد به کار برد و در همه موارد نتایج یکسان تولید کند. اگر روش‌های اندازه گیری فاقد پایایی کافی و معقول باشد اجرای پژوهش تجربی بیمعنا خواهد بود (سکاران، ۱۳۹۰، ۲۲۹-۲۲۸). به دو دلیل پرسشنامه های مورد استفاده در این تحقیق از پایایی کافی برخوردار میباشند:
اوّل اینکه در آن از پرسشنامه های پژوهش‌ها و پایان نامه های معتبر داخلی و خارجی استفاده شده است، دلیل دیگر روشی است که با بهره گرفتن از آلفای کرونباخ در بخش تحلیل داده ها به این مهم صحّه گذاشته است. در روش آلفای کرونباخ برای محاسبه هماهنگی درونی ابزار اندازه گیری از جمله پرسشنامه یا آزمونهایی که خصیصه های مختلف را اندازه گیری می کند، به کار میرود. در این گونه ابزار، پاسخ هر سوال می تواند مقادیر عددی مختلف را اختیار کند. برای محاسبه ضریب آلفای کرونباخ ابتدا باید واریانس نمره های هر زیرمجموعه سوال‌های پرسشنامه (یا زیر آزمون) و واریانس کل را محاسبه کرد. سپس با بهره گرفتن از فرمول زیر مقدار آلفا را محاسبه نمود:
که در آن:
J: تعداد زیرمجموعه‌های سوال‌های پرسش نامه یا آزمون
: واریانس زیرآزمون j ام
S2: واریانس کل پرسشنامه یا آزمون است.
هر چه ضریب به دست آمده به یک نزدیکتر باشد، بیانگر پایایی بیشتر ابزار سنجش است. در فصل چهارم پایایی پرسشنامه تحقیق محاسبه گردیده است. باید توجه نمود که اگر مقدار بدست آمده برای پایایی بالای ۷۰% باشد ابزار اندازه گیری قابل قبول تلقی می شود (کلانتری، ۱۳۹۱، ۷۵).
۳-۶-۲) اعتبار (روایی)
مقصود از روایی[۱۳۴] آن است که آیا ابزار اندازه گیری می تواند خصیصه و ویژگی که ابزار برای آن طراحی شده است را اندازه گیری کند یا خیر؟ بر خلاف پایایی که عمدتاً یک مسأله کمی و قابل اندازه گیری است، روایی مسأله‌ای کیفی بوده و ارزیابی آن تا حدودی مشکل است. آزمونهای روایی در سه گروه دستهبندی میشوند: روایی محتوا[۱۳۵]، روایی وابسته به معیار[۱۳۶] و روایی سازه[۱۳۷] (سکاران، ۱۳۹۰، ۲۲۳).
در این پژوهش با توجه به ماهیت تحقیق و برای اطمینان بیشتر از روایی محتوایی از نظر خبرگان و صاحبنظران استفاده شد. به این ترتیب که ابتدا پرسشنامه مقدماتی در اختیار چند تن از کارشناسان، متخصصان، اساتید و اعضاء هیات علمی دانشگاه قرار گرفت و ضمن نظرخواهی از ایشان اصلاحات لازم صورت پذیرفت. همچنین برای تایید نهایی روایی پرسشنامه از تحلیل عاملی تأییدی استفاده شده است. با بهره گرفتن از تحلیل عاملی تاییدی شاخص های نیکویی برازش معیار سنجش ما خواهد بود.
مهمترین شاخص تناسب مدل آزمون نسبت «کای دو» به درجه آزادی است. در صورتی که نسبت از ۳ کوچکتر باشد مدل خوب و اگر این نسبت از ۲ کوچکتر باشد عالی است. ولی به خاطر این که این شاخص تحت شرایط خاصی عمل می‌کند و همیشه این شرایط محقق نمی‌شود لذا یکسری شاخص های ثانویه‌ای نیز ارائه میگردد که مهمترین این شاخص ها عبارتند از: GFI[138]، AGFI[139]،PGFI[140]، RMSEA[141] و ECVI[142]. حالتهای بهینه برای این آزمونها به شرح زیر است:
شاخص هرچه کمتر باشد بهتر است، زیرا این آزمون اختلاف بین داده ها و مدل را نشان میدهد.
شاخص GFI و AGFI از ۹۰% بایستی بیشتر باشد.
شاخص PGFI باید از دو شاخص GFI و AGFI کوچکتر باشد.
شاخص ECVI باید در محدودهای میان ECVI مدل اشباع شده[۱۴۳] و ECVI مدل مستقل[۱۴۴] باشد. بدین ترتیب مجموعه شاخص های فوق در کنار هم میتوانند نشاندهنده میزان برازش مدل باشند. هر چند شاخص های GFI و AGFI و PGFI نسبت به سه شاخص دیگر توان ارزیابی بهتری دارند. شاخص RMSEA هرچه کمتر باشد بهتر است (زیر ۰۸/۰ خوب و زیر ۰۵/۰ عالی است) زیرا این آزمون یک معیار برای میانگین اختلاف بین داده‌های مشاهده شده و داده‌های مدل است.
۳-۷) روش‌ها و فنون آماری مورد استفاده در پژوهش
تجزیه و تحلیل داده ها فرایندی چند مرحله ای است که طی آن دادههایی که از بکار گیری ابزارهای جمع آوری در نمونه آماری فراهم آمدهاند؛ خلاصه، کد بندی، دسته بندی، و در نهایت پردازش میشوند تا زمینه برقراری انواع تحلیلها و ارتباط بین داده ها به منظور آزمون فراهم آید. در این تحقیق برای تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیه ها، از روش‌های موجود در آمار توصیفی و آمار استنباطی استفاده شده است. بدین صورت که داده های جمع آوری شده در جدول‌ها و نمودارهای توزیع فراوانی خلاصه گردیدهاند. برای آزمون فرضیه ها از شاخص های آمار توصیفی و آزمونهای مختلف پارامتریک و ناپارامتریک استفاده شده است. بدین منظور از نرم افزارهای SPSS (نسخه ۱۸) و LISREL (نسخه ۵۴/۸) برای انجام عملیات آماری بهره گرفته شده است. در این بخش به تشریح روش‌ها و تکنیک‌های آماری استفاده شده برای آزمون فرضیات خواهیم پرداخت.
۳-۷-۱) مدلسازی معادلات ساختاری
برای بررسی روابط علّی میان متغیرها به صورت منسجم کوشش‌های بسیاری در دهه اخیر صورت گرفته است. یکی از روش‌های نوید بخش در این زمینه، معادلات ساختاری یا تحلیل چند متغیری با متغیرهای مکنون[۱۴۵] است. از این روش به عنوان مدل علّی و تحلیل ساختار کواریانس یاد شده است. از طریق این روش میتوان قابل قبول بودن مدل‌های نظری را در جوامع خاص با بهره گرفتن از داده های همبستگی، غیر آزمایشی و آزمایشی آزمود. فرضیه مورد بررسی در یک مدل معادلات ساختاری، یک ساختار علّی میان مجموعه ای از سازههای غیر قابل مشاهده است. این سازهها از طریق مجموعه ای از متغیرهای نشانگر (قابل مشاهده) اندازه گیری می شود (آذر، ۱۳۸۱).
۳-۷-۲) تحلیل عاملی
تحلیل عاملی از فنون آماری ترکیب شده و هدف آن ساده کردن مجموعههای پیچیده داده ها است (کلاین، ۱۳۹۰، ۷). در واقع تحلیل عاملی تکنیک آماری است که سعی می کند الگوی موجود در توزیع یک بردار تصادفی قابل مشاهده را بر حسب کمترین تعداد متغیرهای تصادفی قابل مشاهده، به نام عامل‌ها، توجیه نماید. پیادهسازی تحلیل عاملی، با کاهش شاخص ها (متغیرها) به تعداد کمتری عامل، تحلیلها را سادهتر می کند و یا به عبارتی شاخص ها را به چند گروه عمده دستهبندی می کند (کیم و مولر، ۱۳۸۷). به طور کلی دو روش عمده تحلیل عاملی به شرح ذیل مطرح میباشند:
تحلیل عامل اکتشافی: هدف تحلیل عاملی اکتشافی[۱۴۶]، بررسی یک حوزه برای کشف ابعاد یا سازههای اصلی آن حوزه است. به طور سنتی، تحلیل عاملی اکتشافی، در موقعیت‌هایی مورد استفاده قرار میگیرد که ارتباط میان عوامل آشکار و پنهان، ناشناخته یا غیرقطعی باشد. این روش به دنبال بدست آوردن حداقل عواملی است که تغییرات همگام[۱۴۷] متغیرهای مشاهده شده را تشریح نماید (سورشچندر[۱۴۸] و همکاران، ۲۰۰۲، ۱۸). به طور خلاصه، در جایی که داده ها پیچیدهاند و مهمترین متغیرهای حوزه مورد نظر نامعلوم است میتوان گفت که روش تحلیل عاملی اکتشافی روش ایدهآلی تلقی میگردد (کلاین، ۱۳۹۰، ۱۷).
تحلیل عاملی تأییدی: در این روش بر اساس مطالعات قبلی یا بر طبق نظریه مورد بحث، برای متغیرها بارهای عاملی فرض می شود، آنگاه برای برازاندن هرچه دقیقتر بارهای ماتریس هدف، تحلیل عاملی تأییدی انجام میگیرد. بعلاوه میتوان میزان موفقیت برازندگی را نیز سنجید (کلاین، ۱۳۹۰، ۱۸). در واقع استفاده از تحلیل عاملی تأییدی نشاندهنده شرایطی است که در آن، محقق یک مدل علت و معلولی را پایهریزی مینماید و سپس حدس و گمان خود در زمینه وجود ارتباط واقعی میان متغیرهای مشاهده شده و پنهانی را مورد آزمون قرار میدهد (سورشچندر و همکاران، ۲۰۰۲).
۳-۸) جمع بندی و خلاصه فصل سوم
در این فصل به بررسی روش تحقیق مورد استفاده در این تحقیق پرداخته شد. پس از بحث در خصوص روش جمع آوری اطلاعات، جامعه آماری تحقیق، نحوه برآورد حجم نمونه و نحوه نمونه گیری، تشریح گردید و در ادامه روایی و پایایی پرسشنامه و روش‌های آماری به منظور آزمون فرضیه ها مورد بررسی قرار گرفته است. در این تحقیق روش جمع آوری اطلاعات با بهره گرفتن از منابع کتابخانهای و پرسشنامه بوده است. جامعه آماری این پژوهش کارشناسان و مدیران بانک صادرات ایران در سطح شهرستان تهران خواهد بود. بازه زمانی انجام تحقیق نیز از بهمن ماه ۱۳۹۳ تا مرداد ماه ۱۳۹۴ است. جهت جمع آوری داده های مورد نیاز تعداد ۳۵۰ پرسشنامه بین مدیران و کارشناسان توزیع گردید که ۳۱۷ پرسشنامه بازگشت داده شد که آزمونهای آماری بین این تعداد پرسشنامه صورت گرفت. برای تعین پایایی پرسشنامه از آلفای کرونباخ استفاده شد که پایایی پرسشنامه مورد استفاده نیز در فصل چهارم محاسبه خواهد شد. همچنین برای تعیین روایی پرسشنامه از تحلیل عاملی تأییدی استفاده شد. برای آزمون فرضیه های این پژوهش از مدلسازی معادلات فصل چهارم
تجزیه و تحلیل و بیان نتایج حاصل از تحقیق
۴-۱) مقدمه
از طریق تجزیه و تحلیل داده ها، در جستجوی واقعیات علمی و یافتن پاسخهایی جهت پرسشهای پژوهش میباشیم. داده ها، به اطلاعات خام جمعآوری شده از طریق مصاحبه ها، پرسشنامه ها و یا مشاهدهها و یا منابع داده های دست دوّم، اشاره دارد. در واقع، تجزیه و تحلیل درست و علمی داده های پژوهش، جزء لاینفک انجام پژوهشهای علمی قلمداد می شود.
«تحلیل» یعنی دستهبندی، مرتب کردن، دستکاری و خلاصه کردن داده ها به منظور دستیابی به جواب پرسشهای پژوهش، و «تفسیر» یعنی توضیح، تبیین و یافتن معنای داده ها به واسطه‌ی استنباط درباره‌ی روابط بین متغیرهای مورد مطالعه و استخراج نتایجی درباره‌ی این روابط بر مبنای یافتههای حاصل از تحلیل. تبیین داده های خام بدون تحلیل آنها امری دشوار یا ناممکن است؛ نخست باید داده ها را تجزیه و تحلیل کرد، و سپس نتایج این تجزیه و تحلیل را مورد تفسیر قرار داد. به طور کلی، تحلیل آماری داده ها به عنوان بخشی از روششناسی علمی دو هدف اساسی دارد؛ ۱) توصیف شواهد تجربی که از راه مشاهده یا آزمایش درباره‌ی موضوع مورد پژوهش گردآوری می شود، و ۲) تفسیر نتایج توصیفی به منظور ارزشیابی فرضیه های پژوهش (هومن، ۱۳۸۹، ۳۲۶). جهت تجزیه و تحلیل داده های پژوهش حاضر از نرمافزارهای آماری اس. پی. اس. اس. و لیزرل استفاده گردیده است.
۴-۲) توصیف متغیرهای تحقیق
در این بخش متغیرهای تحقیق مورد بررسی قرار میگیرند.
۴-۲-۱) توصیف متغیر قابلیت بازاریابی
با توجه به اطلاعات حاصل از پرسشنامه توصیف متغیر قابلیت بازاریابی به شرح زیر است.
جدول ۴-۱: توصیف متغیر قابلیت بازاریابی
| مولفه | تعداد | کمترین | بیشترین | میانگین | انحراف معیار |
